Monique Bekker | 01-07-2020 |
| A&O-items juli 2020 |
|
|
|
| |
| |
|
| ACT in groepen, de praktijk (2) |
Veel van mijn lezers kennen mij van de artikelen over groepsdynamica. Groepsdynamica inspireert mij nog elke dag. Toen ik echter enkele jaren geleden met Acceptance en Commitment Therapy (ACT) in aanraking kwam, ontstond bij mij de grote wens om de principes van ACT in te zetten in groepen. Werken met groepen geeft mij altijd veel energie, en ik geniet van de interactie met de deelnemers en hoe zij met elkaar oefenen en elkaar stimuleren. In deze aflevering wil ik een van de vervolgbijeenkomsten van een ACT-groep nader beschrijven.
Nu de eerste onwennigheid van het samenkomen en kennismaken met ACT iets minder is, komt er meer openheid, maar ook meer weerstand en kritiek. Ook voor mij, met veel groepservaring, is het altijd weer even schrikken als de cliënten mopperen, het huiswerk niet hebben gedaan en zich afvragen of ACT wel werkt. Vanuit de groepsdynamica weet ik inmiddels dat de groep in de controlefase is beland (Bekker, 2020). Ze willen graag controle over de groep en hun invloed laten gelden. Als begeleider weet ik dat ik daar de ruimte aan moet geven. Wie heeft er invloed en wat wil diegene daarmee? Zijn er informele leiders en zijn er deelnemers die zich afsluiten als weerwoord op diegenen die veel aan het woord zijn?
Naast deze groepsdynamische interventies, is er ook ruimte om de kernprocessen/zuilen van ACT in te zetten. Vermijden herkennen en de pijn juist binnenhalen (zoals de zwerver die je niet op je feest wilt, waardoor je op je feest alleen maar bezig bent met het blokkeren van zijn toegang). Vanuit ACT laat ik de groepsleden contact maken met wat ze voelen: ‘weerstand, onrust, boosheid, ongemak’. Kortom al datgene wat je niet wilt voelen. Dat geldt ook voor mij; ik wil zo graag dat mijn deelnemers door ACT flexibeler in het leven staan dat ik soms sneller ga dan mijn groepsleden. Ook voor mij geldt dus: ‘contact maken met het hier en nu’.
Het hier en nu
Vervolgens merken we de gedachten en gevoelens op die voorbijkomen, zonder ze te bekritiseren. Dat blijkt erg lastig. Voor degenen die hier ‘mindfulness’ herkennen, komt er een kleine nuancering. Binnen ACT spreken we ook wel van het ‘hier en nu’. Je kunt op veel momenten in het hier en nu zijn, niet alleen in de groep, maar ook op de fiets, in de auto, onder de douche, bij het koken enzovoorts. Wanneer je deze momenten creëert, opmerkt en regelmatig je zintuigen openzet, zul je vaker ‘ervaren’ in plaats van piekeren. Als je een heerlijke bloemengeur opsnuift, of de wind rondom je oren voelt waaien, zul je even niet naar je gedachten luisteren.
Door een hier en nu oefening komen de deelnemers even los van hun gedachten en gevoelens. Mijn favoriet is het ‘wandelen’ door het gebouw waarbij ze mogen kijken, luisteren, voelen, ruiken en proeven. (In Coronatijd laat ik ze hun eigen werkruimte ervaren). Van elk zintuig nemen ze één voorbeeld mee. Het is erg leuk om hun ontdekkingen te zien. Iemand ontdekte een levensgrote kast in de trainingsruimte pas bij de derde bijeenkomst.
Teken je eigen hoofd
Daarna is het tijd voor een defusie-oefening. Het observeren en vervolgens opschrijven van de gedachten helpt de deelnemer in te zien dat zijn gedrag vaak wordt gedreven door zijn gedachten (Westrup & Wright, 2018). Die zijn meestal negatief, maar ook positieve gedachten kunnen je aardig belemmeren.
Ik laat bij deze oefening de deelnemers vaak het eigen hoofd (of nog spannender: elkaars hoofd) tekenen. De meeste mensen vinden dit geen fijne oefening. De zelfcensuur steekt acuut de kop op. Ik laat hen tekenen en ondertussen de gedachten en gevoelens die hierbij voorbijkomen op ‘geeltjes’ schrijven. Wanneer iedereen een hoofd heeft getekend, mogen de gedachten en gevoelens op de ‘geeltjes’ in het hoofd worden geplakt. Het zien van de ‘volle’ hoofden zegt meer dan een uitleg van mij en maken veel los.
Ik laat de deelnemers de hoofden thuis ophangen, of er een foto van maken, en deze op hun bureaublad of telefoon zetten. Op deze manier kunnen ze afstand nemen van hun gedachten en gevoelens, waarmee een eerste proces van defusie in gang is gezet. Als huiswerk laat ik de deelnemers nadenken over een naam die ze aan hun bubble van gedachten en gevoelens kunnen geven. Een rare oefening, waarbij wederom veel belemmerende gevoelens en angsten (heb ik wel de juiste naam verzonnen) voorbijkomen.
Een mooie aanvulling van ACT-processen binnen groepsdynamica is dat een proces als weerstand niet opgepakt wordt door de trainer, maar juist als middel ingezet kan worden om op te merken wat je voelt en denkt. Ook voor de trainer…
De kracht van de groep
Wanneer de groepsleden merken dat zij, hoewel vanuit andere oorzaken, eenzelfde strategie toepassen als het gaat om worstelen met hun problematiek, verbindt hen dat. Vermijden om te voelen en contact maken met pijnlijke gedachten en gevoelens komen veel voor. Dit geeft herkenning en een wij-gevoel. Een sterk verbonden groep ervaart meer plezier en tevredenheid, en de leden ervan hebben meer zelfvertrouwen en ervaren minder angst (Bekker, 2020).
Het ervaren van cohesie speelt een grote rol in het willen verlaten van de groep. Als de cohesie hoog is, zullen mensen graag in de groep blijven. Bij de groepsoefeningen geven het herkennen van vermijden, en later het opmerken van elkaars gedachten en gevoelens meer en meer verbondenheid. Elkaar steunen in het doen van de oefeningen versterkt eveneens de cohesie.
Aan het eind van deze bijeenkomst geef ik een stukje psycho-educatie over de kracht van taal en defusie. Tevens leg ik het huiswerk uit. Bij weerstandgedrag vraag ik wie er aan het woord is, de deelnemer of zijn gedachten en gevoelens. Dat schept verwarring, maar dat geeft niet. Ze mogen experimenteren met de nieuwe ontdekkingen. Mijn hulpgedrag is niet altijd helpend…
Hoe het verder gaat met de deelnemers, vertel ik een volgende keer. Ben je niet bereid om daarop te wachten, dan kun je me bellen of mailen.
Wil je zelf ook een groep begeleiden vanuit de ACT-invalshoeken, omdat je al wat van ACT weet, en/of ben je nieuwsgierig naar oefeningen uit ACT, of wil je gewoon meer weten over groepsdynamica, gebruik dan deze kans om de training ACT voor groepen (2 dagdelen) te volgen, waarbij je tevens accreditatiepunten kunt krijgen voor je registratie als A&O/A&G-psycholoog.
Literatuur
- Bekker, M.E. (2020). Groepsdynamica: werken in en met groepen. Amsterdam: Boom.
- Westrup, D. & Wright, J. (2018). ACT voor groepen. Amsterdam: Hogrefe.
|
|
 |
Monique Bekker, Registerpsycholoog NIP/ Arbeid & Organisatie, docent/trainer in groepsdynamica bij BOPadvies en auteur van de boeken 'Leuker Lesgeven', 'Focus op Groepsdynamica' en 'Groepsdynamica: Werken in en met groepen'. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
