Open van geest zijn, wie zou dat niet willen? Zeker voor psychologen lijkt dat een wenselijke geestestoestand. Wat is open van geest eigenlijk? Wat werkt het tegen? En vooral hoe bevorder je het bij kritiek?
Een eerste vereiste voor elke professional is het goed hanteren van kritiek. Niet in de laatste plaats omdat professionals en in het bijzonder leidinggevenden nu eenmaal veel kans lopen kritiek te krijgen.
Sluiten van je geest
Dat de geest zich sluit, kan blijken uit negeren van kritiek, ontkennen, bagatelliseren en/of door terug te slaan: het befaamde en veel beoefende jij-bakken. Soms gebeurt dat nog vóór we ons eigen doen en laten – het gedrag dat aanleiding is voor kritiek – tegen het licht hebben gehouden.
De mens is een sensitief wezen dat gekenmerkt wordt door een getroebleerde verhouding met ongemakkelijke informatie. Iedere professional zal zich bij enig nadenken momenten kunnen herinneren waarbij de geest zich sloot voor kritiek in zijn verschillende verschijningsvormen. Zoek maar eens in je geheugen. Kun je niets vinden? Vraag je dan eens af of dat een goed teken is voor professionaliteit.
Openen van je geest
Elk van de volgende stappen kan helpen om meer open van geest te worden.
- Laat defensieve gedachten of reacties voor wat ze zijn en erken naar de kritiekgever toe dat de kritiek je raakt.
- Vraag je af of er wat in de kritiek zit. Enerzijds feitelijk (wat er concreet is voorgevallen), anderzijds qua beleving (hoe wat je deed of naliet door een ander beleefd kan zijn). Vermijd te denken vanuit ‘gelijk hebben’. Ga er liever vanuit dat beider perspectieven juist zijn. Al was het omdat feelings are facts.
- Zet een mentale stap achteruit. Bekijk de ontstane situatie eens van een afstandje. Los van de vraag of de kritiek hout snijdt, is het bijna altijd een teken van betrokkenheid bij iets dat beiden waarderen. In het slechtste geval heeft de kritiek als bron een ‘eigen belang’ van de ander, zoals behoud van eigenwaarde of zelfbescherming. Meestal valt er wel enig begrip voor op te brengen. Al is het maar omdat ons eigen doen en laten zo vaak ook de eigen belangen dient, direct of vaker indirect. Als dit je lukt – begrip opbrengen – ben je zeker al opener van geest dan je was.
- Neem een open onderzoekende houding aan. Bijvoorbeeld door je zelf vragen te stellen over de aanleiding. Vermijd te speculeren over de beweegredenen van de ander. Dat vergroot het risico op welles-nietes en een gesloten geest. Nodig liever de ander uit samen te bespreken wat is voorgevallen. Realiseer je hierbij dat kritiek – zelfs onterechte – die niet goed opgepakt wordt, de relatie en dus de samenwerking ernstig kan verstoren. En dat is een risico voor de effectiviteit van de samenwerking tussen psycholoog en cliënt. Maar laat dat vooral niet de enige of zelfs de belangrijkste overweging zijn: nutsoverwegingen zijn minder goede leidraden dan veelal aangenomen wordt.
Een open geest scherpt het vermogen onderscheid te maken tussen kritiek die je kunt negeren en kritiek waar je (vaak) toch echt wel iets mee moet. Het innemen van de innerlijke waarnemerspositie is behulpzaam bij het verwerven van onderscheidingsvermogen. En de moeite die je je daarvoor moet getroosten is niet zo groot. Probeer het maar eens de eerstvolgende keer dat je kritiek krijgt. Ik vermoed dat er aan praktijksituaties geen gebrek zal zijn.
Mocht je nooit kritiek krijgen als professional of leidinggevende dan is dat eerder reden voor zorg dan voor tevredenheid.
TIP
Wees even terughoudend kritiek te geven als open om die te ontvangen. Even scherp in je blik, als zacht in je oordeel. |
|
 |
Godfried Westen, A&O-psycholoog NIP, publicist en eigenaar van de School voor psychologie. Godfried ontwikkelde de workshop ‘Welbevinden voor teams’ en publiceerde het boek ‘Welbevinden – Wat je zelf kunt doen’. |
|
|
|
 |
|
|
